Ból żołądka to ogólne określenie na szereg dolegliwości (m.in. skurcze żołądka, kłucie, pieczenie), które mogą występować z różnych przyczyn. Niekiedy jest bardzo ostry, kłujący, pojawia się nagle i równie szybko ustępuje, innym razem trwa przez dłuższy czas. Czasem pojawia się po jedzeniu, czasami przed. Z jakich powodów boli nas brzuch? Jak sobie radzić, gdy boli żołądek?
Ból żołądka odczuwalny jest w nadbrzuszu. Niekiedy towarzyszą mu inne dolegliwości, takie jak np. nudności, wymioty czy wzdęcia. Przyczyn bólu żołądka może być wiele: od zupełnie błahych, związanych np. ze spożyciem nieodpowiedniego pokarmu, po bardzo poważne, wynikające z chorób. Nigdy zatem nie powinniśmy go lekceważyć.
Po lekturze tego artykułu poznasz m.in. przyczyny bólu brzucha po jedzeniu, alkoholu, w ciąży iu dzieci oraz co pomaga na ból żołądka. Opisujemy również domowe sposoby walki z dolegliwościami bólowymi – czyli zioła, które pomogą złągodzić objawy.
Dlaczego boli żołądek?
Przyczyn bólu żołądka może być kilka. Najczęściej jest to symptom innych dolegliwości, z którymi boryka się nasz organizm.
- Ból żołądka przy chorobie refluksowej. Bolący żołądek często doskwiera osobom cierpiącym na chorobę refluksową . Dodatkowo pojawia się wówczas również zgaga, pieczenie za mostkiem, cofanie się treści żołądkowej do przełyku.
- Ból żołądka przy zapaleniu trzustki. Przy przewlekłym zapaleniu trzustki ból żołądka jest piekący, promieniujący, przeszywający. Zwykle utrzymuje się przez wiele godzin. W przypadku tej dolegliwości oprócz bólu żołądka, pojawiają się również stolce tłuszczowe.
- Ból przy zapaleniu żołądka. Pojawiają się ostre, niespodziewane ataki bólu, którym towarzyszy ucisk w górnej części brzucha, tuż pod mostkiem. Dodatkowo występują również krwista biegunka i wymioty. Zapalenie żołądka zwykle wynika z niezdrowego trybu życia (stres, niezdrowa dieta, jedzenie w pośpiechu itp.) Lub nadmiernego przyjmowania niektórych leków.
- Ból żołądka przy wrzodach. Pojawia się zwykle wraz z innymi dolegliwościami, m.in. zgagą, niestrawnością, wymiotami, zaparciami itp. Najczęściej występuje ok. 2-3 godziny po posiłku. Ból żołądka jest piekący i palący. Niekiedy towarzyszy mu tzw. ssanie oraz skurcze żołądka.
- Ból żołądka a nowotwór. Jest to najpoważniejsza choroba, której towarzyszy ból żołądka. I chociaż nie występuje powszechnie, to należy również brać ją pod uwagę, by w przypadku pojawiających się problemów, jak najszybciej interweniować. Oprócz bólu żołądka pojawia się również pieczenie w nadbrzuszu , wymioty, zgaga, wzdęcia, brak apetytu, uczucie pełności, suchość w jamie ustnej. Jeśli zatem obserwujesz u siebie tego typu objawy, a dodatkowo w twojej rodzinie odnotowano przypadki nowotworu żołądka , koniecznie powinieneś się przebadać.
Dlaczego boli żołądek po jedzeniu?
Ból żołądka nie zawsze jest objawem poważniejszych schorzeń, czasem wynika po prostu z nieodpowiedniej diety czy zatrucia pokarmowego. Najczęściej pojawia się również w przypadku kłopotów z niestrawnością.
Jeśli więc Twoim problemem jest ból żołądka po jedzeniu , to warto zatem abyś przeanalizował swój jadłospis i wyeliminował z niego dania czy produkty, które mogą mieć niekorzystny wpływ na żołądek i prowadzić do bólu brzucha , np. smażone, tłuste, ciężkostrawne potrawy, gazowane napoje itp.
W ich miejsce należy wprowadzić m.in. bogate w błonnik warzywa i owoce, jogurty naturalne, herbaty ziołowe .
Ból może być spowodowany również przez określone produkty, które przez wzgląd na swoje właściwości, mogą drażniąco oddziaływać na żołądek , są to m.in. alkohol (stąd ból żołądka po alkoholu) , kofeina, cytrusy, ostre przyprawy, czekolada, cebula itd.
Ból i skurcze żołądka ze stresu
Ból w żołądku może być spowodowany sytuacjami stresowymi. Jest nagły, napadowy i przypomina “ściśnięcie” żołądka. Zwykle nie ma żadnego związku z innymi schorzeniami naszego organizmu czy dietą , lecz wynika z sytuacji, które powodują duży stres. Mogą towarzyszyć mu biegunka lub nudności.
Ból i skurcze brzucha pod wpływem sytuacji stresowych jest zupełnie naturalnym odruchem naszego organizmu i wynika z działania adrenaliny, która pobudza działanie kwasów trawiennych .
Zaburzenia na tle nerwowym mogą mieć więc bezpośredni związek z naszymi dolegliwościami trawiennymi. Nie ma powodów do obaw, gdy są tylko jednorazowe i szybko mijają. Ale gdy problemy ze stresem czy dolegliwości o charakterze nerwicowym utrzymują się dłużej, konieczna jest interwencja specjalisty.
Początkowy ból brzucha może po pewnym czasie przerodzić się w znacznie poważniejsze schorzenia.
Ból żołądka w ciąży
Ból żołądka w ciąży w większości przypadków to zupełnie normalna, niegroźna dolegliwość związana m.in. z powiększającą się macicą (głównie w pierwszej połowie ciąży) lub ruchem płodu (w drugiej połowie ciąży).
Są jednak sytuacje, gdy bolący żołądek sygnalizuje poważniejsze problemy , z którymi kobieta ciężarna koniecznie powinna udać się do specjalisty , np. przy bolesnych, intensywnych skurczach o charakterze napadowym.
Jeśli występują w pierwszym trymestrze, trzeba niezwłocznie udać się do lekarza, gdyż istnieje ryzyko poronienia. Podobnie należy postąpić, gdy dodatkowo pojawiają się plamienia z dróg rodnych, ponieważ może to świadczyć np.
o odklejeniu się łożyska.
Ból żołądka a karmienie piersią
Sily ból żołądka może pojawiać się w okresie karmienia piersią , co jest związane z produkcją hormonu zwanego oksytocyną .
Odpowiada on za wydzielanie mleka z gruczołów piersiowych, a dodatkowo może powodować skurcze i rozkurcze macicy. Bóle mogą być delikatne lub nieco mocniejsze, co w dużej mierze wynika od indywidualnych uwarunkowań.
Bóle żołądka w okresie karmienia piesią można łagodzić ciepłymi okładami lub masażem brzucha.
Ból brzucha u dzieci
Ból żołądka u dzieci, podobnie jak w przypadku osób dorosłych, może mieć różne przyczyny – począwszy od całkiem błahych, skończywszy na poważniejszych schorzeniach.
Kiedy ból brzucha dziecka jest stosunkowo delikatny, nie występują dodatkowe objawy i mija po kilku godzinach, raczej nie ma powodów do obaw, wystarczą domowe sposoby uśmierzające chwilowe dolegliwości.
Jeżeli natomiast ból jest dotkliwy, utrzymuje się przez wiele godzin, towarzyszą mu wymioty, biegunka, gorączka, a dziecko wydaje się bardzo chore i nic nie przynosi ulgi, konieczna jest wizyta u lekarza.
Jakie są najczęstsze przyczyny bólu i skurczy żołądka u dzieci?
- Kolka u niemowląt. Maluchy niestety bardzo często doświadczają bólu brzucha związanego z kolką , która pojawia się zwykle po południu lub wieczorem i może trwać nawet kilka godzin . To zwykle nic groźnego, ale z całą pewnością jest nieprzyjemna dla dziecka. Warto wówczas masować mu brzuszek, robić ciepłe okłady i stosować herbatki z kopru włoskiego , rumianku bądź melisy.
- Zatrucie. Przy zatruciu oprócz bólu brzucha pojawiają się również biegunka , wymioty, złe samopoczucie. Niekiedy problemy mogą trwać nawet kilka dni. Konieczna jest wówczas zmiana diety na lekkostrawną i podawanie dziecku dużej ilości wody , ewentualnie herbatek ziołowych.
- Pasożyty. Pasożyty to stosunkowo poważny problem, powiem wymaga bardziej kompleksowej diagnozy i późniejszej terapii. Ból brzucha jest wówczas rozległy, nawracający i towarzyszą mu cuchnące stolce, stany podgorączkowe i utrata wagi. Symptomy mogą być różne w zależności od tego, jakie pasożyty zaatakowały organizm. W przypadku glist bólowi żołądka towarzyszy kaszel, nudności, a nawet wysypka alergiczna. Owsiki przyczyniają się dodatkowo do braku apetytu i problemów z zaśnięciem . Lamblie natomiast poza bolącym brzuchem powodują również wodniste biegunki .
- Nietolerancja pokarmowa. Bardzo często ból żołądka sygnalizuje problem z nietolerancją organizmu pewnych pokarmów , np. mleka, cytrusów, jajek itp. Należy wtedy obserwować dziecko, by w konsekwencji znaleźć produkt powodujący dolegliwości i wykluczyć go z diety .
Skurcze i ból żołądka – co jeść?
Przy dolegliwościach żołądkowych konieczna jest zmiana diety na lekkostrawną . Należy zrezygnować ze wszelkiego rodzaju tłustych, smażonych i pikantnych potraw, a także picia mocnej kawy czy napojów gazowanych.
W zamian warto sięgnąć po dania i produkty bardziej “przyjazne” naszemu żołądkowi, m.in. kasze, makarony, mleko i przetwory mleczne, chude mięso (kurczak lub indyk), ryby .
Tłuszcz zwierzęcy warto zamienić na olej roślinny lub oliwę z oliwek.
Jak złagodzić ból żołądka?
‘Boli mnie brzuch! Jakie są domowe sposoby na ból żołądka? ‘. Gdy zaczyna doskwierać nam ból żołądka, można nieco złagodzić dolegliwości, stosując gorące okłady . Najlepiej sprawdzi się w tej sytuacji termofor. Ulgę w bólu mogą przynieść również delikatne masaże brzucha .
Dodatkowo można próbować uśmierzyć dolegliwości pijąc herbatki ziołowe, ssąc cukierki miętowe oraz pijąc duże ilości wody.
Co pomaga na ból brzucha i żołądka?
Na ból żołądka pomagają przede wszystkim zioła np. w postaci naparów, herbat czy preparatów dostępnych w aptece bez recepty. Oto kilka przykładów ziół, które mogą pomogą nam gdy boli żołądek:
- rumianek – wykazuje m.in. właściwości rozkurczające i działa przeciwzapalnie na błony śluzowe żołądka . Łagodzi ból, a jednocześnie wspomaga procesy trawienne.
- nagietek – stosowany jest w przypadku skurczu żołądka, a dodatkowo zwiększa wydzielanie soków żołądkowych.
- siemię lniane – jest oleiste, dlatego powleka śluzem cały układ pokarmowy, a dodatkowo uszczelnia ścianki żołądka.
- liść babki zwyczajnej – również pokrywa śluzem układ pokarmowy, a dodatkowo poprawia wydzielanie soków trawiennych.
- lukrecja gładka – wykazuje korzystne działanie, gdy ból żołądka wynika z nieżytu lub wrzodów.
- aloes – działa profilaktycznie i leczniczo w przypadku nadkwasoty żołądka.
- melisa – wykazuje właściwości rozkurczające.
Mięta na ból żołądka
Naturalnym i od wieków stosowanym ziołem na ból żołądka jest mięta oraz jej olejki eteryczne.
Herbatki oraz napary z mięty mogą skutecznie złagodzić dolegliwości związane z bólem brzucha, a także korzystnie wpływają na problemy z niestrawnością czy procesy trawienne.
Dodatkowo zaleca się żucie surowych liści mięty lub dodawanie ich np. do sałatek. Zadowalające efekty może przynieść również spożywanie kropli miętowych w celu uśmierzenia dolegliwości.
Ból brzucha i skurcze jelitowe: przyczyny, objawy, sposoby leczenia
1. Czym są bóle brzucha i skurcze jelitowe2. Przyczyny bólów brzucha i skurczów brzucha 2.1. Przyczyny bólów brzucha 2.2. Przyczyny skurczów jelitowych 2.3. Przyczyny bólów brzucha zlokalizowane poza przewodem pokarmowym
3. Charakterystyka i czas trwania bólów brzucha
3.1. Ostry ból brzucha 3.2. Ciągły, przewlekły ból brzucha 3.3. Bóle brzucha w zespole jelita drażliwego i dyspepsji czynnościowej
4. Objawy towarzyszące bólom brzucha i skurczom jelitowym
5. Ból brzucha i skurcze jelitowe u dzieci 5.1. Przyczyny bólu brzucha i skurczów jelitowych u dzieci
- 6. Ból brzucha i skurcze u osób starszych
- 7. Ból brzucha u kobiet w ciąży
- 8. Leczenie bólu brzucha
6.1. Przyczyny bólów i skurczów brzucha u osób starszych 7.1. Przyczyny bólów i skurczów jelitowych u kobiet w ciąży 8.1. Czego nie wolno robić podczas ataku bólu brzucha?
8.2. Domowe sposoby i dieta na bóle i skurcze brzucha
Lek Iberogast® na bóle i skurcze brzucha (stosowanie, działanie, skład) Iberogast – reklama
8.3. Kiedy udać się do lekarza? 9. Jak unikać bólu brzucha i skurczów?
Z biologicznego punktu widzenia fakt, że coś nas boli jest zjawiskiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. To natura wyposażyła nas w odczuwanie bólu, abyśmy poszukiwali jego przyczyny. Ból brzucha pozwala unikać tego, co jest dla nas szkodliwe albo sprawia, że rozpoczynamy leczenie choroby leżącej u jego źródła. Jest to mechanizm obronny ochraniający nasz organizm1.
Wśród osób poszukujących porady lekarskiej, ból brzucha to jeden z najczęściej zgłaszanych objawów2.
Jednym z występujących odczuć bólowych brzucha są skurcze jelitowe. Pojawiają się one w różnych okolicach brzucha (nadbrzusze, śródbrzusze, podbrzusze), naprzemiennie nasilając się i słabnąc. Jest to tzw. kolka jelitowa. Silnym skurczowym bólom towarzyszy uczucie rozpierania lub przelewania w jelitach, mogą także wystąpić nudności, wzdęcia lub nadmierne oddawanie gazów3.
Przyczyna występowania bólu brzucha może mieć podłoże organiczne i wynikać z choroby któregoś z narządów jamy brzusznej2. Do częstych przyczyn zaliczamy m.in .: choroby zapalne żołądka czy jelit, wrzody żołądka i dwunastnicy, niedrożność i niedokrwienie jelit1.
Jednak to, co najczęściej sprowadza pacjenta do lekarza, to ból wynikający z zaburzeń czynnościowych, np. w wyniku dyspepsji czynnościowej czy zespołu jelita drażliwego2. To dolegliwości, którym nie towarzyszą nieprawidłowości narządowe widoczne w badaniach laboratoryjnych czy obrazowych.
Zaburzenia czynnościowe wywołuje zwiększona czynność skurczowa mięśni gładkich narządów znajdujących się w jamie brzusznej (jelita, drogi żółciowe, moczowody) 1.
2.2. Przyczyny skurczów jelitowych
W przypadku bolesnych skurczów jelit przyczyn należy upatrywać w3:
- niezdrowym stylu życia,
- złych nawykach żywieniowych,
- występowaniu zespołu jelita drażliwego,
- organicznych chorobach jelit lub istnieniu uchyłków jelita grubego,
- alergiach pokarmowych,
- nietolerancji laktozy, fruktozy, sorbitolu,
- uporczywym zaparciu,
- zbyt intensywnym wysiłku.
2.3. Przyczyny poza przewodem pokarmowym
Oprócz bólów, których źródłem jest przewód pokarmowy, ból brzucha może mieć przyczyny ginekologiczne, np. stany zapalne jajników, czy ciąża pozamaciczna. Niepowiązane narządowo z jamą brzuszną są również bóle w wyniku chorób metabolicznych, np. wynikające z zatruć, chorób neurologicznych jak półpasiec, czy ucisku nerwów lub z powodu chorób naczyniopochodnych1.
Każdy odczuwa ból inaczej iw inny sposób może określać jego intensywność oraz charakter.
3.1. Ostry ból brzucha
Ostry ból brzucha może wystąpić nagle i nie musi oznaczać choroby zagrażającej życiu. Najczęściej w takich przypadkach jest on objawem kolki jelitowej, kamieni w nerkach, czy pęcherzyku żółciowym.
Bywa jednak, że ból brzucha może sygnalizować znacznie poważniejsze zdarzenia, w tym niedrożność przewodu pokarmowego (zamknięcie światła przewodu pokarmowego) lub perforację (przedziurawienie jelit, czy pęknięcie wrzodu).
Należy pamiętać, że niedokrwienie narządów oraz krwawienia z przewodu pokarmowego wymagają szybkiej pomocy medycznej.
Jeśli ból nasila się w czasie, może być to wynik stanu zapalnego, np. zapalenia wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego lub uchyłków w jelicie grubym1.
3.2. Ciągły, przewlekły ból brzucha
Innym rodzajem bólu są bóle brzucha nawrotowe lub przewlekłe. Te pierwsze kojarzone są z sezonowym nasileniem choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy1. Drugie natomiast mogą należeć do jednostki chorobowej określanej jako przewlekły czynnościowy ból brzucha.
Charakterystyka tej dolegliwości sprawia wiele problemów diagnostycznych, ponieważ pacjent zgłasza problemy bólowe, a lekarz nie stwierdza żadnych odchyleń narządowych w wynikach badań.
W przewlekłym czynnościowym bólu brzucha nie występują także zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, typowe dla zespołu jelita drażliwego i niestrawności (dyspepsji) czynnościowej. Bóle te diagnozuje się, gdy określane są jako ciągłe, trwają powyżej 6 miesięcy i nie mające żadnej uchwytnej przyczyny.
W toku badań ustalono, że przewlekły czynnościowy ból brzucha powstaje na skutek zaburzenia mechanizmów regulacyjnych na osi: ośrodkowy układ nerwowy – obwodowy trzewny układ nerwowy2.
3.3. Częste i nawracające bóle brzucha w zespole jelita drażliwego iw dyspepsji czynnościowej
Częste, uporczywe i nawracające bóle brzucha są również objawem wspomnianego już zespołu jelita drażliwego i niestrawności czynnościowej. Oba zaburzenia należą do tzw. zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego.
Nie mają podłoża organicznego co oznacza, że objawy choroby nie są wywołane zmianami anatomicznymi w układzie pokarmowym, zapaleniem, zakażeniem, zatruciem czy nietolerancją pokarmów ani żadnymi innymi schorzeniami o podłożu organicznym.
Przyczynami zespołu jelita drażliwego i dyspepsji czynnościowej są najczęściej nadwrażliwość trzewna oraz zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego np. żołądka lub jelit.
Bóle brzucha w niestrawności czynnościowej dotyczą górnej jego części czyli nadbrzusza. Bólom nadbrzusza towarzyszą inne dolegliwości m.in. uczucie palenia w nadbrzuszu, uciążliwe uczucie ciężkości i pełności po posiłku15.
Bóle brzucha w zespole jelita drażliwego mogą być zlokalizowane w każdej części brzucha16 – bóle z lewej strony brzucha, bóle z prawej strony brzucha, bóle w dole brzucha.
Ale najczęściej dotyczą jego lewej połowy16 i dolnej części tzw. bóle podbrzusza.
17 Bólom brzucha w zespole jelita drażliwego towarzyszą silne skurcze oraz inne dolegliwości, takie jak biegunki i / lub zaparcie, wzdęcia brzucha, czy gazy.
Osoby doświadczające bólu brzucha i skurczów jelitowych skarżą się również na inne objawy, które towarzyszą tym dolegliwościom. Do najczęstszych objawów należą m.in .: wzdęcia, nudności, biegunka, zgaga, zaparcie i ból głowy.
Bóle brzucha u dzieci to częsty problem dotyczący około 15-20% dzieci w wieku przedszkolnym. Obejmują one bardzo szeroki zakres przyczyn – od psychogennych przez czynnościowe do dietetycznych4.
Większość bólów brzucha u dzieci nie zagraża ich życiu i nie wymaga wyczerpującej oraz stresującej dziecko diagnostyki.
W 90% mają one charakter czynnościowy i związane są z zaburzeniami motoryki przewodu pokarmowego4.
Należy jednak pamiętać, że ból o charakterze przewlekłym i nawracającym może znacząco upośledzać normalne funkcjonowanie dziecka i pogarszać jakość jego życia włączając postępy w edukacji i rozwoju5.
5.1. Przyczyny bólów brzucha i skurczów jelitowych u dzieci
Częste lub ważne klinicznie przyczyny przewlekłych bólów brzucha u dzieci obejmują4:
- dyspepsję czynnościową,
- zespół jelita drażliwego,
- migrenę brzuszną,
- przewlekły czynnościowy ból brzucha,
- chorobę wrzodową,
- celiakię,
- nieswoiste choroby zapalne jelit.
Ból brzucha i skurcze jelitowe mogą być wywołane stresującymi wydarzeniami, lękami, depresją lub problemami behawioralnymi. Ważne jednak, aby ustalić, czy dziecko stało się niespokojne, czy też przygnębione ze względu na ból brzucha lub czy ból wywołał lęk lub ew. depresję.
Brak dowodów na proces zapalny, anatomiczny, metaboliczny lub nowotworowy sugeruje zaburzenia czynnościowe. Jednak towarzyszące objawy takie jak bóle głowy, anoreksja, nudności, czy bóle stawów występują tak samo u dzieci z bólem brzucha jako objawem zaburzenia czynnościowego, jak i tych, których dolegliwości bólowe mają podłoże organiczne6.
U osób starszych bóle brzucha są czwartą co do częstości zgłaszaną dolegliwością. Jednocześnie ich ocena w tej grupie wiekowej sprawia lekarzom dużo trudności. Dzieje się tak dlatego, że procesy starzenia doprowadzają m.in. do zmniejszenia odczuwania bólu7,8. Tak więc osoby starsze mogą czuć go później, a jego siła może być nieadekwatna (mniejsza) w stosunku do zaawansowania choroby8.
6.1. Przyczyny bólów brzucha i skurczów jelitowych u osób starszych
Wiele czynników wpływa na trudności diagnostyczne obserwowane u pacjentów w podeszłym wieku. Wielu z nich choruje na cukrzycę lub ma nowotwór.
Osoby starsze często cierpią na choroby układu krążenia i płuc, co zwiększa ryzyko wystąpienia tętniaka aorty brzusznej i niedokrwienia krezkowego.
U połowy pacjentów w podeszłym wieku występuje kamica żółciowa, która też może powodować bóle brzucha7.
Wspomniane zmniejszone i opóźnione odczuwanie bólu oraz jednocześnie zwiększone ryzyko komplikacji u osób starszych, może prowadzić do nieprawidłowych diagnoz aw konsekwencji do słabszych wyników leczenia8.
Ból brzucha występuje stosunkowo często w okresie ciąży. Stanowi wtedy wyjątkowe wyzwanie kliniczne. W zależności od przyczyny – charakter, ciężkość i lokalizacja bólu brzucha w ciąży może zmieniać się w czasie.
Dodatkowo diagnostyka może być utrudniona ze względu na ograniczenia związane z rozwijającym się płodem. Nie powinno się wykonywać zdjęć rentgenowskich i inwazyjnych badań diagnostycznych.
Jeżeli po 6-8 godzinach diagnoza i sposoby leczenia są niepewne, a objawy nie ustępują, należy skonsultować się z ginekologiem lub gastroenterologiem9.
7.1. Przyczyny bólów brzucha i skurczów jelitowych u kobiet w ciąży
Diagnoza różnicowa w czasie ciąży jest utrudniona, ponieważ bóle brzucha mogą być spowodowane zarówno zaburzeniami położniczo-ginekologicznymi, związanymi z rozwijającą się ciążą, jak również przez niezwiązane z nią choroby w obrębie jamy brzusznej, takie jak9:
- zapalnie wyrostka robaczkowego,
- niedrożność,
- zapalenie pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych,
- czynnościowe zaburzenia żołądkowo-jelitowe np. zespół jelita drażliwego,
- dyspepsja (niestrawność) czynnościowa.
Jeśli ból brzucha jest silny i dokuczliwy, można przyjąć dostępne bez recepty leki przeciwbólowe lub rozkurczowe. Należy pamiętać, że w przypadku ich nieskuteczności oraz przewlekłości bólu albo występienia innych objawów, jak wymioty, uporczywe biegunki lub zaparcie, należy skonsultować się z lekarzem1.
8.1. Czego nie wolno robić podczas ataku bólu brzucha?
Zaleca się unikania przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych tzw. NLPZ jak np. ibuprofenu. Należy też zachować ostrożność, przyjmując dostępne bez recepty leki hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku np. inhibitory pompy protonowej. Nie należy ich stosować dłużej niż kilka, maksymalnie kilkanaście dni1.
8.2. Domowe sposoby na ból brzucha3
Jeżeli przyczyną bólu brzucha nie są choroby jelit, leczenie należy rozpocząć od domowych sposobów – zmiany diety i stosowania ziół. Posiłki warto spożywać w regularnych odstępach czasu, często, ale w małych ilościach.
Nie należy jeść w pośpiechu i powinno się unikać spożywania kawy, alkoholu, palenia papierosów.
Warto zadbać o to, by w posiłkach znalazły się przyprawy i zioła, które mają działanie rozkurczające i regulujące perystaltykę jelit, takie jak:
Warto pić spore ilości płynów, ale także prowadzić aktywny styl życia, gdyż wspomaga to funkcję całego organizmu.
Lekiem, który możemy zastosować w przypadku schorzeń objawiających się bólami i skurczami brzucha, ale również wzdęciami, gazami, uczuciem pełności oraz nudnościami jest Iberogast®. Można go stosować również u dzieci od 6 roku życia.
Lek Iberogast®, dzięki unikalnemu połączeniu 9 sprawdzonych wyciągów roślin leczniczych, działa tak, aby łagodzić różne objawy i mechanizmy zaburzeń żołądkowo-jelitowych i trawiennych na tle czynnościowym.
Lek Iberogast® wykazuje m.in. działanie rozkurczowe, prokinetyczne, przeciwzapalne i wiatropędne. Posiada wskazania do leczenia zespołu jelita drażliwego11 i niestrawności (dyspepsji) czynnościowej, które objawiają się m.in. częstymi i przewlekłym bólami i skurczami.
Skuteczność i bezpieczeństwo leku Iberogast® zostały przebadane w ponad 20 badaniach klinicznych z udziałem około 7 000 pacjentów oraz w badaniach retrospektywnych z udziałem 43 000 pacjentów14.
Skład leku Iberogast®
Jak stosować lek Iberogast®Czy Iberogast® jest odpowiedni dla mnie
Iberogast – reklama
Znaczne nasilenie bólu, jego przewlekłość lub wystąpienie innych niepokojących objawów powinny skłonić do zwrócenia się do lekarza, niekiedy nawet w trybie natychmiastowym do izby przyjęć w szpitalu1. Do niepokojących dodatkowych objawów zaliczamy m.in.12:
- ból w klatce piersiowej,
- wystąpienie duszności,
- żółtaczkę,
- wymioty,
- gorączkę,
- stolec z domieszką krwi,
- niemożność wypróżnienia się.
Aby ułatwić lekarzowi postawienie diagnozy warto przygotować odpowiedzi na poniższe pytania1:
- kiedy pojawił się ból brzucha, czy jego początek był nagły, a może narastał stopniowo?
- czy ból pojawia się często?
- co nasila, a co łagodzi dolegliwości?
- w którym miejscu odczuwany jest ból, centralnie czy promieniuje?
- czy razem z bólem występują inne objawy, np. brak apetytu, chudnięcie, nudności?
- czy były stosowane jakieś leki przeciwbólowe iz jakim skutkiem?
- czy w rodzinie występują nowotwory i inne choroby przewlekłe?
Warto również wziąć ze sobą na wizytę wyniki wcześniejszych badań przewodu pokarmowego i badań ogólnych (krwi, moczu, badań obrazowych) 1
- W przypadku alergii bądź nietolerancji pokarmowych należy unikać pokarmów, które wywołują reakcje alergiczne / nietolerancję.
- U osób cierpiących na zespół jelita drażliwego kluczowym postępowaniem jest łatwostrawna dieta, spokojne spożywanie posiłków oraz regularne wypróżnienia13.
- W przypadku nietolerancji laktozy, gdy zdarzy się przypadkowe spożycie produktu mlecznego i pojawią się bóle i skurcze jelitowe, ulgę może przynieść rozluźnienie ubrania, ułożenie się na plecach z podkurczonymi nogami oraz wykonywany okrężnymi ruchami masaż brzucha2.
Ból żołądka na czczo
Poranne bóle żołądka, określane również jako bóle głodowe, to przypadłość, która pojawia się stosunkowo często. Poranne dolegliwości bólowe pacjenci określają jako ścisk w dołku. Należy wskazać, że ucisk w okolicy żołądka stanowi niespecyficzny objaw pojawiający się ze strony jamy brzusznej, odczuwany również jako kłucie w żołądku. Przypadłości nierzadko towarzyszy zgaga, odbijanie i nudności. Jakie są przyczyny porannych dolegliwości bólowych żołądka? Co robić w przypadku bólu nadbrzusza na czczo?
Przyczyny bólu żołądka na czczo
Ból żołądka na czczo nierzadko jest skutkiem złej diety bądź zatrucia pokarmowego. Niemniej jednak jest również częstym objawem choroby.
Najczęściej przyczyną bólu żołądka rano jest stres, infekcyjne zapalenie żołądka i jelit, zatrucia pokarmowe spowodowane spożyciem zakażonego pokarmu, które zawiera toksyny bakteryjne.
Wśród innych przyczyn bólu żołądka rano można wymienić dyspersję czynnościową, zaawansowany rak żołądka, a także ostre i przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, które wywołane jest infekcją Helicobacter pylori lub stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Nieprzyjemne dolegliwości często towarzyszą zapaleniu błony śluzowej żołądka bądź wrzodom trawiennym. W tej sytuacji ból brzucha pojawia się w godzinach nocnych oraz wczesnorannych – na czczo oraz przez około 1-3 godziny po spożyciu posiłku.
Należy wskazać, że dolegliwości bólowe w przypadku choroby wrzodowej ustępują zazwyczaj po posiłku, jedzenie bowiem działa w sposób neutralizujący bądź po zastosowaniu środków alkalizujących lub leków, które zmniejszają wydzielanie kwasu solnego. Poranne bóle brzucha i nudności mogą być objawem chorób żołądka i dwunastnicy, między innymi w chorobie wrzodowej czy zapaleniu.
O chorobie wrzodowej dwunastnicy świadczyć mogą bóle, które pojawiają się najczęściej w nocy, rano, a także pomiędzy posiłkami.
Ból żołądka, brzucha i jelit to częsta przypadłość, która dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. Przypadłość ta może być spowodowana różnymi czynnikami, które nie są groźne dla zdrowia.
Niemniej jednak, u niektórych pacjentów są symptomem poważnych chorób i schorzeń narządów wewnętrznych, dolegliwości bólowe mogą być bowiem objawem stanu zapalnego śluzówki przewodu pokarmowego, wrzodów, choroby jelit bądź żołądka.
Z tego powodu konieczne jest ustalenie przyczyny bólu brzucha rano na czczo, którą pomoże ustalić lekarz.
Bóle brzucha na czczo, które pojawiają się okresowo, mogą być wynikiem nieprawidłowej diety, spożywania ciężkostrawnych, tłustych i obfitych posiłków. W takiej sytuacji niezwykle ważna jest zmiana nawyków żywieniowych.
Należy stosować lekkostrawną dietę, która polega na przyjmowaniu 5-6 niewielkich posiłków dziennie.
Ponadto, jeżeli przyczyną dolegliwości bólowych i skurczów żołądka rano jest zapalenie błony śluzowej żołądka postępowanie terapeutyczne, poza przyjmowaniem środków farmakologicznych, powinno uwzględniać wykluczenia żywieniowe pokarmów, które są źle tolerowane, czyli ciężkostrawnych, smażonych potraw i unikanie produktów, działających drażniąco na przewód pokarmowy, tj . kawa, herbata, ostre przyprawy czy alkohol. W sytuacji, kiedy mimo przestrzegania prawidłowych nawyków żywieniowych, dolegliwości nie ustępują, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Poznanie przyczyny bólu żołądka, który pojawia się rano, umożliwia wdrożenie odpowiedniego dla chorego leczenia. Należy wskazać, że postępowanie w tym przypadku powinno obejmować w pierwszej kolejności terapię, której celem będzie wyeliminowanie przyczyny dolegliwości bólowych.
Niezbędna jest zatem wizyta u lekarza pierwszego kontaktu. Co ważne, diagnostyka i rozpoznanie bólów żołądka, brzucha i jelit wymaga dokładnego określenia miejsca występowania bólu, jego promieniowania, a także dolegliwości towarzyszących.
Konieczny jest zatem szczegółowy wywiad lekarski, który dotyczy wszystkich chorób pacjenta, przyjmowanych leków, używek i przebytych operacji.
Lekarz, po szczegółowym zebraniu wywiadu lekarskiego i przeprowadzeniu badania fizykalnego decyduje, czy istnieje potrzeba wykonania dodatkowych badań endoskopowych (gastroskopia) oraz innych badań laboratoryjnych i obrazowych, np. USG jamy brzusznej.
Co ważne, lekarz pierwszego kontaktu może skierować chorego do gastrologa, w celu przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki. Ponadto, lekarz rodziny kieruje chorego na podstawowe badania krwi, enzymy oraz badanie kału. Jeżeli lekarz uzna, że możliwą przyczyną dolegliwości jest stres, może on przepisać leki rozkurczowe lub przeciwbólowe.
Bibliografia:
Gajewski P. (red.), Choroby wewnętrzne na podstawie Interny Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013
Kaczka A., Małecka – Panas E., Ból brzucha. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2011
Przyczyny ostrego bólu brzucha u chorych w podeszłym wieku • Postępy Nauk Medycznych 11/2008 • Czytelnia Medyczna BORGIS
© Borgis – Postępy Nauk Medycznych 11/2008, s. 722-725
- * Mirosław Klukowski
- Przyczyny ostrego bólu brzucha u chorych w podeszłym wieku
- Acute abdominal pain in the elderly
Klinika Chirurgii Ogólnej i Przewodu Pokarmowego Centrum Medycznego Kształcenia PodyplomowegoKierownik Kliniki : prof. dr hab. Krzysztof Bielecki **
Streszczenie Ostry ból brzucha jest częstą dolegliwością zgłaszaną przez pacjentów w podeszłym wieku. Obraz chorobowy może różnić się od tego, jaki prezentują młodsi pacjenci. I często jest zafałszowany przez współistniejące choroby.
Objawy mogą być maskowane przez dużą liczbę przyjmowanych leków, w tym leków przeciwbólowych. Chorobowość i śmiertelność wśród pacjentów w podeszłym wieku, u których wystąpiły ostre dolegliwości bólowe w obrębie jamy brzusznej jest wysoka.
Summary Acute abdominal pain is common presenting complaint in older patients. Presentation may differ from that of the younger patient and is often complicated by coexistent disease .
Because of physiologic changes, medication use, and preexisting conditions, the eldery patients often does not manifest overt signs of disease.
Morbity and mortality among older patients presenting with acute abdominal pain are high.
Określenie “ostry brzuch” – “acute abdomen” jest synonimem dla określenia stanu klinicznego wymagającego wykonania zabiegu operacyjnego ze wskazań nagłych.
Ostry ból brzucha jest częstą dolegliwością z jaką zgłaszają się do lekarzy pacjenci w wieku podeszłym. 50% pacjentów jest leczonych w szpitalu, z czego 30-40% pacjentów jest operowanych. Na diagnostykę i leczenie chorób pacjentów powyżej 65 roku życia wydaje się ponad 60% nakładów na służbę zdrowia w USA. Obraz choroby może różnić się od tego, jaki prezentują młodsi pacjenci.
Pacjenci w podeszłym wieku zgłaszają dolegliwości później w czasie trwania choroby, a objawy u nich są mniej specyficzne. Wywiad jest niejednokrotnie trudny do zebrania, można nieraz uzyskać potrzebne informacje od rodziny lub opiekunów pacjenta.
Starsi pacjenci mogą odkładać szukanie pomocy ze względu na strach przed utratą niezależności, brak ubezpieczenia, brak zastępczego opiekuna dla współmałżonka. Albo też ze strachu przed szpitalem lub śmiercią (1). Wszystko to powoduje, że u 40% pacjentów rozpoznanie jest opóźnione lub błędne, co znacznie zwiększa śmiertelność.
W szczególnej sytuacji są pacjenci w podeszłym wieku tj. powyżej 65 roku życia. Grupa ta charakteryzuje się zmniejszającą się z wiekiem “rezerwą czynnościową” ustroju. Im mniejsza jest ta rezerwa, tym trudniejszy jest proces zdrowienia po zabiegu operacyjnym, większe powikłania, aż do śmiertelnych włącznie (1).
Wprowadzono termin “geripauza” dla zmian jakie zachodzą w organizmie człowieka między 60 i 75 rokiem życia.
Przyczyny ostrych chorób jamy brzusznej u pacjentów w wieku podeszłym nie różnią się w dużym stopniu od przyczyn u pacjentów młodszych, jakkolwiek niektóre procesy chorobowe występują częściej u pacjentów w wieku podeszłym (1).
Zapalenie otrzewnej
Bardzo silne bóle całego brzucha (ból trzewny i somatyczny). Bóle początkowo są zlokalizowane, a następnie, zależnie od przyczyny, stają się bólami rozlanymi. Bólom towarzyszy obrona mięśniowa. U chorych narastają objawy niedrożności porażennej jelit. Narasta wzdęcie brzucha i pojawiają się wymioty (2).
- Zapalenie otrzewnej u osób w wieku podeszłym może mieć nietypowy i skąpoobjawowy przebieg. Objawy otrzewnowe są
- słabo wyrażone z następujących powodów:
- – mniej wyrażona bolesność i ból, między innymi ze względu na inne odczuwanie bólu lub inną interpretację bólu u pacjenta w wieku podeszłym,
- – obrona mięśniowa jest słabiej zaznaczona w wyniku zaniku mięśni, przy jednoczasowym nadmiarze tkanki tłuszczowej,
- – rzadziej obserwuje się podwyższenie ciepłoty ciała i leukocytozę, możliwa leukopenia, a wszystko jest skutkiem osłabionych mechanizmów obronnych,
- – mechanizmy kompensujące oligowolemie (wolne tętno) mają charakter utajony wskutek osłabienia mechanizmów wyrównawczych,
- – zmiany zgorzelinowe w obrębie jelit powstają szybciej, ponieważ naczynia krezkowe są mniej liczne, a ich światło zwężone, w konsekwencji częściej niż w młodym wieku dochodzi do perforacji,
- – często również jedynym objawem zapalenia otrzewnej jest zatrzymanie wiatrów i stolca,
- – częściej niż u młodych pacjentów występują powikłania miejscowe i ogólne (3).
Stopień zaawansowania i ciężkość zapalenia otrzewnej jest znacznie nasilony u pacjentów w wieku podeszłym, co może dowodzić, że obraz zapalenia otrzewnej różni się od tego, jaki występuje u osób młodszych. Osłabienie miejscowej reakcji zapalnej powoduje, że łatwiej dochodzi do rozwoju rozlanego zapalenia otrzewnej i do wystąpienia ogólnoustrojowej reakcji zapalnej SIRS.
Osłabienie mechanizmów obrony zarówno miejscowej jak i ogólnoustrojowej wraz z trudnością utrzymania fizjologicznej homeostazy powoduje, że kliniczne objawy zapalenia otrzewnej zarówno miejscowe jak i ogólne przebiegają inaczej w wieku podeszłym niż u pacjentów młodszych (1, 3, 4, 5, 6).
Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego
Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest chorobą ludzi młodych iw wieku średnim. Obecnie wzrasta liczba pacjentów w wieku podeszłym operowanych z tego powodu. Wczesne rozpoznanie i leczenie jest konieczne dla zmniejszenia liczby powikłań i zmniejszenia śmiertelności.
U mniej niż połowy pacjentów w wieku podeszłym z ostrym zapaleniem wyrostka robaczkowego występują klasyczne objawy charakterystyczne dla tej choroby. Początkowo ból brzucha występuję w nadbrzuszu lub w okolicy pępka i stopniowo przemieszcza się w kierunku prawego dołu biodrowego.
Do bólu dołączają się mdłości, wymioty, wzrost temperatury ciała do 37-38 ° C Choroba szczególnie szybko i niecharakterystycznie rozwija się u ludzi w wieku podeszłym, co jest przyczyną częstych perforacji zmienionego chorobowo wyrostka robaczkowego. Wyrostek robaczkowy w wieku podeszłym ulega atrofii, zmianom włóknistym ze zmniejszeniem tkanki limfatycznej.
Szybciej rozwija się proces zapalny co prowadzi do wcześniejszej perforacji.
Często ból trwa dłuższy okres czasu, towarzyszą mu wzdęcie brzucha, osłabienie szmerów jelitowych i wyczuwalny jest opór w prawym dole biodrowym. W badaniu klinicznym stwierdza się bolesność w prawym dole biodrowym.
Niekiedy stwierdza się bolesność w prawym podbrzuszu podczas badania przez odbyt. U osób w wieku podeszłym ból często pojawia się od początku choroby w prawym dole biodrowym (1).
Nawet przy zaawansowanym procesie zapalnym nie zawsze obserwuje się wzrost poziomu leukocytów we krwi.
Zmieniony zapalnie wyrostek robaczkowy może towarzyszyć nowotworowi umiejscowionemu w prawej części okrężnicy.
W rozpoznaniu pomocne może się okazać badanie z wykorzystaniem tomografii komputerowej i laparoskopii diagnostycznej. Jednakże w badaniach porównujących wyniki leczenia przed i po szerokim zastosowaniu CT i laparoskopii diagnostycznej nie miało wpływu na śmiertelność czy skrócenie czasu leczenia pacjentów w wieku podeszłym (1).
Choroby dróg żółciowych
Choroby dróg żółciowych takie jak objawowa i bezobjawowa kamica pęcherzyka i dróg żółciowych, ostre kamicze zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych i wstępujące zapalenie dróg żółciowych często występują u pacjentów wieku podeszłym (1).
Wyniki wielu badań dowodzą, że u pacjentów z ostrymi bólami w obrębie jamy brzusznej najczęściej stwierdza się choroby dróg żółciowych. U 30-50% pacjentów powyżej 65 roku życia stwierdza się kamicę żółciową (1, 6).
Klasyczne objawy ostrego zapalenie pęcherzyka żółciowego to bóle, które zwykle rozpoczynają się w nadbrzuszu lub prawym podżebrzu, promieniują do prawej łopatki lub do okolicy miedzyłopatkowej. Bóle początkowo kolkowe przechodzą w ból stały i narastający, jeśli rozwija się ostre zapalenie pęcherzyka lub dróg żółciowych.
W badaniu fizykalnym stwierdza się bolesność pod prawym łukiem żebrowym, obronę mięśniową, dodatni objaw Chełmońskiego (bolesne wstrząsanie okolicy prawego podżebrza) lub dodatni objaw Murphiego (bolesność brzegu wątroby podczas głębokiego oddychania lub podczas opukiwania okolicy prawego podżebrza). U znacznej liczby pacjentów w wieku podeszłym nie wysteępują klasyczne objawy ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego (1, 6).
U pacjentów tych ból w prawym podżebrzu i objaw Murphiego występują w 50% przypadków (1).
Powikłania ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego występują u więcej niż połowy pacjentów po 65 roku życia (1, 3). Powikłania te to ostre wstępujące zapalenie dróg żółciowych, perforacja pęcherzyka, ropniak pęcherzyka, zapalenie otrzewnej oraz niedrożność żółciowa.
W jednym z badań obejmującym 88 pacjentów powyżej 60 roku życia z ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego, u 40% stwierdzono ropniak, martwicę lub perforację ściany pęcherzyka iu 15% ropień podprzeponowy lub podwątrobowy.
U 38% z tych pacjentów nie stwierdzono podwyższenia ciepłoty ciała au 28% nie było wzmożonego napięcia mięśniowego w prawym podżebrzu (6). Ostre wstępujące zapalenie dróg żółciowych występuje rzadko przed 40 rokiem życia.
U większości chorych z ostrym wstępującym zapaleniem dróg żółciowych stwierdza się triadę Charcota (ból zlokalizowany pod prawym łukiem żebrowym, wysoka gorączka z dreszczami i narastająca żółtaczka) świadczące o ostrym, ropnym zapaleniu dróg żółciowych. Pentoda Reynoldsa wystepuje u około 14% pacjentów (1).
U większości pacjentów stwierdza się podwyższony poziom fosfatazy zasadowej. Pacjent wymaga pilnej konsultacji chirurgicznej, podania antybiotyków i pilnego odblokowania dróg żółciowych metodą endoskopową lub chirurgiczną (2).
- Zapalenie uchyłków okrężnicy
- Częstość występowania zapalenia uchyłków okrężnicy wzrasta wraz z wiekiem i ma miejsce u 50-75% osób w wieku powyżej 90 roku życia (6).
- Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Piśmiennictwo
1. Lyon C, Clark DC: Diagnosis of acute abdominal pain in older patients.Am Fam Physician 2006; 74: 1537-44.
2. Bielecki K: Bóle brzucha. Essentia medica 2007; 8: 5-12.
3. Bielecki K, Kaniewska A: Nienowotworowe choroby chirurgiczne jamy brzusznej w wieku podeszłym Pol. Przegl Chor. 2005; 77 (6): 630-640.
4. Watters JM, et al .: The influence of age onthe swverity of peritonitis Can J Surg 1996; 39: 142-146.
5. Hall KE, et al .: American Gastroenterological Assocation Future Trends Committee report: effects of aging of the population on gastroenterology practice, education, and research. Gastroenterology 2005; 129: 1305-1338.
6. Fagbohun CF, Toy EC, Baker B: The evaluation of acute abdominal pain in the eldery patient. Prim Care Update Obs Gyns 1999; 6: 181-185.
7. Martin RF, Rossi RL: The acute abdomen. An overview and algorithms. Surg. Clin N Amer. 1997; 77 (6); 1227-1240.
